Darbe Gecesine Direnen Dijital Varlıklar
Türkiye’de internet kullanıcılarının yarısından fazlasının erkek olduğu biliniyor. (%54,2). Kadın İnternet kullanıcısının oranı ise %45,8 ‘tir. Araştırmalar ülkemizdeki İnternet kullanıcılarının yarısından fazlasının 35 yaş altı olduğu yönündedir. 18–24 yaş aralığındaki kullanıcılar ise Türkiye’deki İnternet kullanıcılarının %25’ni oluşturmaktadır. 25–34 yaş aralığındaki kullanıcıların durumu benzerlik göstermektedir, bu grup ise İnternet kullanıcılarının %25,2’sini oluşturmaktadır.
Türkiye bu detaylara göre birçok sosyal medya mecrasında ilk 3 sırada gözükmektedir.
Sosyal medya ise 21. Yüzyıla damgasını vurmuş sosyal bir olgudur. Bu olgu, haberleşme, iletişim, markalaşma, pazarlama, siyasi karar alma süreçleri, ekonomik düzenlemeler, kimlik oluşumu, propaganda ve daha birçok alana sirayet etmiş önemli bir durum haline gelmiştir. Sırf bu yüzden siyasal kurumlar, karar alma ve ikna etme süreçlerinde sosyal medyayı kullanmak zorunda kalmışlardır.
Bilindiği üzere sosyal medyanın siyaset alanındaki önemi, 2008 ABD Başkanlık seçimlerinde ortaya çıkmıştı. Hatırlayacak olursak seçimlerde Barack Obama, 16 milyon dolarlık seçim bütçesinin 8 milyon dolarını sosyal medyaya ayırmıştı. Bu da Obama’nın aldığı oyların %8’ini sosyal medya üzerinden kazandığını göstermekteydi. 2012 Yılında Obama’nın Siyasal İletişim Ekibi, Twitter üzerinden 32 milyon içerik paylaşınca bu da beraberinde bir rekor getirmişti.
Dünyada sosyal medyaya bakacak olursak; hemen hemen her alanda etkili ve yönlendirici nitelikte birçok aracı biz bireylerin özgürce üretici/tüketici olmasına imkân sağlamak üzere kullandığını görebiliriz. Twitter kuruluşundan bu yana (21 Mart 2006) en yüksek popülariteye Türkiye’de ulaşmıştır. Facebook’un Türkiye’deki günlük aktif kullanıcı sayısı 27 milyonun üzerinde, Türkiye’deki hemen hemen her 2 kişiden 1’i Facebook’a üye. Her ay 34 milyondan fazla insan Facebook’u mobil cihazlar üzerinden ziyaret ediyor. Facebook’u mobil cihazlardan kullanan günlük aktif kullanıcı sayısı ise 24 milyonun üzerinde.
Hal böyle iken 15 Temmuz darbe girişimi sonrası dijital varlıklar, kitleler üzerinde ne kadar etkili olabileceklerini bir kez daha kanıtladılar.
O gece Türk halkı endişe ve korku içindeyken gecenin kırılma noktası sosyal medya oldu diyebiliriz. 15 Temmuz’da yaşananlar ilk dakikalarda güvenlik önlemi gibi gelse de o gecenin daha sonra acılarla ve kahramanlık öyküleriyle dolu bir gece olarak hafızalara kazınacağını kimse tahmin bile edemezdi. Darbe gecesi halkın birlik ve beraberlik içerisinde kenetlenmesi ve sosyal ağlar aracılığıyla örgütlenmesi darbecilerin hain planlarını bozdu.
15 Temmuz’un böylesine kitlesel halk hareketine dönüşerek engellenmesinde şüphesiz ki en büyük katkı sosyal medyanındı. Ülkemizde yaşayan milyonlarca insan başta Twitter, Facebook, Youtube ve Whatsapp olmak üzere birçok sosyal ağ yoluyla örgütlenmiş, güvenlik binalarının kapı önlerinde, önemli cadde ve meydanlarda tepkilerini ortaya koyma imkânı bulabilmişlerdi. Sosyal Medya, Tunus’ta başlayan ve kısa bir sürede tüm bölgeyi etkisi altına alan Arap Baharı sürecinde rejimlerin devrilmesini sağlayan önemli bir unsur olurken, bizim ülkemizde ise tam tersi etki yaratarak ülkesine sahip çıkanların örgütlendiği, haberleştiği bir alan olmuştur.
15 Temmuz gecesi ve sonrasında bilgilendirme ve davet amacıyla kullanılan sosyal medya platformlarından en önemlileri kuşkusuz Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, TBMM, Bakanlıklar ve tabi ki bu erklere mensup devletimizi oluşturan beyin takımına ait resmi hesaplardı. Devletimizin en üst düzey resmi organlarının 15 Temmuz darbe girişimi gecesinde yaşanan krizi, sosyal medya ’da başarılı bir şekilde yönettiklerini söyleyebiliriz.
Çünkü; devletin içine sızmış kalleş yapılanmanın bu hesaplardan birine erişebilmesi veya paylaşım yapabilmesi büyük riskti. Bu nedenle sosyal medya ekipleri o gece birçok kurumsal hesabın şifrelerini güvene aldırdıktan sonra iş bölümü yaparak süreci dikkatli şekilde yönetmeye başlamıştı.
Başbakanlık’ın bir süre önce devreye aldığı resmi Twitter hesabı oldukça aktifti. Başbakanımız Sayın Binali Yıldırım’ın ve muhalefet partisi liderlerinin çağrıları darbe girişiminin ordunun emir komuta zinciri dışında gerçekleştirildiği yönündeydi. Hatta komutanların açıklamaları Başbakanlık’ın resmi Twitter hesabından duyurulmuştu. Bu bir güven ortamı hissettirilmesini sağlamıştı.
O geceyi anlatan Cumhurbaşkanlığı Kurumsal İletişim Başkanı Mücahit Küçükyılmaz, “ O gece zorlu bir süreçten sonra Cumhurbaşkanlığı Kriz Merkezine intikal ettikten sonra, ekip üyeleriyle içerik hazırlığı konusunda organize olduk. Cumhurbaşkanımızın açıklama yapacağı bilgisi gelince, açıklamada öne çıkan stratejik unsurları sosyal medya hesapları üzerinden paylaşmaya başladık. “ diyor. Nitekim o geceyi hatırlayacak olursak Cumhurbaşkanımızın Kişisel Twitter hesabından, “Milletimizi demokrasimize ve milli iradeye sahip çıkmak üzere meydanlara, havalimanlarına davet ediyorum” açıklaması paylaşılmıştı.
15 Temmuz Darbe Girişimi gecesi Dijital Diplomasi belkide ilk kez bu kadar önemli hale gelmişti. Çünkü topluma moral verecek ve güvenilir kaynaklarca teyit edilen haberleri paylaşmak o gece çok değerliydi.
Örneğin; Külliye’ ye saldıran darbecilerin ele geçirilme görüntüleri, Ankara ve İstanbul’dan teslim olan darbecilere ait görseller hepimize büyük moral kaynağı olmuştu. Herkes resmi hesaplardan ard arda gelen mesajlarla moral bulsa da cumhur’un en fazla dikkat kesildiği konu Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın güvende olması ve duruma hâkim olduğunun bilinmesiydi.
En kritik saatlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı görmek, sesini duymak belki de bir ulusun yeniden doğuşu demekti. İletişim ve teknolojinin kıvrak bir zekâyla kesişmesine o gece şahit oldu dünya. İşte o dakikalarda Türk medya tarihine geçecek bir başarıya imza atacak birinin sesi geldi ekrandan…
“Buyurun Sayın Cumhurbaşkanım, biz dinliyoruz sizi” diye seslenen kişi CNN Türk Muhabiri Hande Fırat’tı.
Elinde Iphone 6, beyaz renk bir mobil cihaz vardı. Cihazın 3G Görüntülü Görüşme özelliği olmadığından yardımcı uygulamalar kullanılarak ya da sadece o cihaza özel olan FaceTime ile Cumhurbaşkanımız Canlı Yayın’a alınabilirdi. Zamanla yarışıyordu. Hemen karar verip Cumhurbaşkanımızın Özel Kalem Müdürü Hasan Doğan’la iletişime geçilmesi sağlandı. Ve o tarihi an yaşandı.
Cumhurbaşkanımızın FaceTime üzerinden halka sokağa çıkma çağrısı yapması sürecin bambaşka bir hal almasını sağladı. Sıra bu görüntüyü sosyal medya üzerinden tüm ülkeye yaymaya gelince ise devreye yine dijital varlıklar girecekti. Kısa süre içinde Whatsapp grupları ve sosyal medya mecraları ile görüntü yayılmaya başlamış, 22:00'den itibaren kullanımında artış gözlemlenen Twitter, Sn Erdoğan’ın o açıklamasının ardından en yüksek kullanım trafiğine ulaşmıştı.
Haber kanallarının yanı sıra darbe girişime karşı çıkmak için meydanlara çıkan halk, Facebook ve Periscope üzerinden canlı yayınlar ile ülke genelindeki durumu anlık olarak aktarıyordu. O geceye ait ülkemizdeki sosyal medya canlı yayın haritası her şeyi anlatıyordu
Aynı gece Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın uçağını dakika dakika takip ederek twitter’dan sürekli konumunu paylaşan birde Twitter hesabı vardı ki; Bu hesap ABD’nin özel istihbarat örgütü Stratfor’a aitti.
Darbecilerin suikast için yerini tespit etmeye çalıştığı Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul’a hareket eden uçağının yerini çok kısa süre içinde tespit ederek, havadaki konumunu içeren üç tweet atan Stratfor, kamuoyunun hem tepkisini hem de dikkatini çekmişti.
CIA’in arka bahçesi veya gayri resmi gölge yapılanması olarak bilinen bu kuruluşun sosyal medya üzerinden yayınladığı mesajlar sosyal medyada kısa süre içerisinde yayılmıştı. Strafor ve 15 Temmuz anahtar kelimeleri ile Google’da arama yaptığımızda 120Bine yakın sonuç görebiliyoruz. Bu içeriklerin hangi hızda yayıldığını gösteriyor
Bu arada 15 Temmuz darbe girişimi sırasında sosyal medya sitelerine 22:50'den itibaren iki saat boyunca erişimin kısıtlandığını biliyoruz.
Tabi aynı günün sabah saatlerine dönecek olursak devletin yetkili kurumlarından GSM Operatörlerine talimat gittiğini ve talimatta EMASYA Protokolü çerçevesinde İstanbul ve Ankara’ya terör saldırısı olduğu ve askerin stratejik noktaları kontrol altına aldığı belirtilmişti. Operatörlerden sosyal medyanın kapatılması ve internetin kapasitesinin kısıtlanması isteniyordu. Bu resmi kanallardan doğru prosedürlerle gelen bir talimat olduğunu için uygulama kararı alınmıştı
15 Temmuz Darbe Girişimi ’nin yaşandığı gecede kullanıcılardan gelen erişim şikayetleri üzerine Twitter resmi hesabından saat 00:53'te Türkçe tweetler bile atmıştı.
Normal günlerde ortalama 6 milyona yakın Türkçe tweetin atıldığı Twitter’da 16 Temmuz’da atılan tweet sayısı %223 artmıştı.
15–17 Temmuz tarihleri arasında toplam 34 milyon 818 bin 329 tweet atılmış, bu tweetler 15 milyar erişime ulaşmıştı.
Son olarak; Darbe gecesi hem mesajlaşma hem de data trafiğine de bakacak olursak; “14 Temmuz saat 22.00’den 15 Temmuz saat 06.00’ya kadar 66 milyon dakikalık bir konuşma trafiği yaşanırken, darbe gecesi olan 15 Temmuz saat 22.00 ila 16 Temmuz saat 06.00 arasındaki konuşma 184 milyon dakikaya yükselerek 3 kat artmış. Aynı zaman diliminde cepten internet kullanımı da 468 bin GB’tan 646 bin GB’a yükselmiş. Yani data kullanımında yaklaşık yüzde 40 artış yaşanmıştı. ( Turkcell )
Darbe girişimi sürecinde ülke çapında hem geleneksel medya, hem de sosyal medya belki de ilk kez bu ölçekte olumlu bir rol oynadı. Bizler 1960–1980 ve 1997’de büyüklerimizin yapamadığını yapmış darbeye karşı dimdik durmuş yeni nesiliz. Hainleri teknolojik bakımdan yenmiş, sosyal medya ortamında örgütlenerek ve darbecilerin cürümlerini kayda alıp onları dünyaya ifşa etmiş bir milletiz.
Kaynaklar: Gemius, We Are Social, merhabahaber, thebrandage, aljazeeraTürk, Somera, Aksam Gazetesi, Cumhurbaşkanlığı, Başkanlık, Wikipedia, Google Trends, Twitter Analytics, Facebook
